NAJWAŻNIEJSZE FAKTY Z HISTORII MIASTA OPOLA
Położenie geograficzne miasta spowodowało, że na przestrzeni dziejów miasto i cały region, pozostawało pod zmiennymi wpływami kultur polskiej, germańskiej i czeskiej. Ślady tych wpływów można dostrzec w dokumentach historycznych i licznych zbiorach zabytków kultury materialnej i duchowej, dostępnych w opolskich muzeach oraz obiektach sakralnych. Są one obecne do dnia dzisiejszego w charakterystycznej gwarze śląskiej, nazewnictwie i w działalności organizacji kulturalnych, szczególnie Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno - Kulturalnych w Polsce.
Nazwa miasta pochodzi od słowa "opole" oznaczającego u Słowian Zachodnich wspólnotę terytorialną.
Znaleziska archeologiczne świadczą, że rejon obecnego miasta w związku z dogodną przeprawą przez Odrę był zasiedlony od najdawniejszych czasów. Był on głównym ośrodkiem plemienia Opolan. Prawdopodobnie w Vl - lX w. założono pierwsze osiedle na północnym cyplu wyspy Pasieka w miejscu zwanym Ostrówkiem. W X - Xll w. istniał tu gród z siedzibą namiestnika książęcego, zaś za panowania Bolesława Chrobrego Opole staje się jednym z ogniw organizacji kasztelańskiej w Polsce.
Po podziale dzielnicowym pierwszym władcą opolskim został w roku 1179 książę Jarosław. W 1201 r. Opole zostało zajęte przez Mieszka I Plątonogiego twórcę dynastii Piastów Górnośląskich. W latach 1211 - 1217 książę Kazimierz dokonał lokacji miasta prawdopodobnie na zasadach prawa flamandzkiego oraz rozpoczął budowę zamku murowanego. Po najeździe Bolesława Wstydliwego na księstwo w roku 1279 Władysław II przenosi rezydencję księstwa opolsko - raciborskiego z Raciborza do Opola. Po jego śmierci w 1281 roku następuje podział księstwa na 4 mniejsze (opolskie bytomskie, raciborskie i cieszyńskie). Opole odziedziczył książę Bolko I, który rozpoczyna budowę murów obronnych wokół miasta. Po jego śmierci w 1313
r. księstwo zostaje podzielone na 3 kolejne (opolskie, niemodlińskie i strzeleckie) zaś samo miasto przypada księciu Bolkowi II. Za jego panowania w latach 1327 - 38 następuje przejście Opola na prawo średzkie, a w 1352 za Środą Śląską na prawo magdeburskie. W 1317 wybuchła wielka zaraza.
Synowie Bolka II - Bolko III i Władysław III Opolczyk (fundator klasztoru na Jasnej Górze, ojciec chrzestny Władysława Jagiełły) podzielili się miastem w wyniku czego w latach 1382 - 87 Władysław wznosi nowy murowany zamek tzw. "Górny".
W czasie wojny Władysława III Opolczyka z Władysławem Jagiełłą w latach 1393 - 1396 księstwo zostaje zniszczone i obrabowane: jednak miasto obroniło się. Opole oparło się również najazdom husyckim w latach 1425 - 32. W 1460 r książę Mikołaj I zjednoczył wszystkie dawne posiadłości Bolka I powiększone o Prudnik. W 1474 r. oparło się ono 14 dniowemu oblężeniu Kazimierza Jagiellończyka. Po śmierci Mikołaja I w 1476 r. księstwem rządzili jego synowie: Mikołaj I (ścięty w 1497 r w Nysie z wyroku sądu mieszczańskiego) oraz Jan II Dobry. Ten drugi w czasie swego panowania dokonał połączenia księstwa opolskiego z księstwem bytomskim, a następnie z raciborskim. Wsławił się również ustanowieniem "Porządku Górniczego", a także testamentem, zwanym "Przywilejem Hanuszowym" w którym przekazał księstwu opolsko - raciborskiemu swój herb - złotego orła w koronie na niebieskim tle. Zmarł bezdzietnie w 1532 r., a całe księstwo przypadło cesarzowi Ferdynandowi Habsburgowi, który w 1549 r. nadaje je w lenno lzabeli Zapolya i jej synowi, w zamian za zrzeczenie się prawa do tronu węgierskiego aż do ich powrotu w 1555 r. do Siedmiogrodu. Cesarz ustanawia starostą ziemskim księstwa Jana Oppersdorfa z Głogówka, kierującego akcją kontrreformacyjną, a w 1557 r. potwierdza wszystkie przywileje ustrojowe i gospodarcze, nadane miastu przez książąt piastowskich.
W 1595 r. miasto strawił pożar, zaś w 10 lat później powracają Dominikanie i Franciszkanie. W 1609 r. cesarz Rudolf II wydał list przyznający protestantom wolność wyznania i równouprawnienie z katolikami. W 1615 r. na zamku wybuchł pożar, który przeniósł się na całe miasto, zaś Zamek Górny został całkowicie zniszczony.
W 1620 r. starostą został Jan Kochciński - protestant. W rok później cesarz Ferdynand II Habsburg przekazuje księstwo księciu siedmiogrodzkiemu Bethlenowi Gaborowi, a już po 2 latach, na skutek protestu mieszczan i zerwaniu układów przez księcia, swemu bratu Karolowi, biskupowi wrocławskiemu. Po jego śmierci w 1624 r. przekazał księstwo swemu synowi Ferdynandowi III. Starostą został ponownie katolik, gorący bojownik kontrreformacji, Fryderyk Oppersdorf, który w 1625 r. zarządził wypędzenie predykantów ewangelickich, a w pięć lat później zakaz pobytu protestantom w mieście. W czasie wojny trzydziestoletniej miasto było dwa razy zdobywane przez wojska szwedzkie i saskie w roku 1632 i przez szwedzkie w 1642 - 43.
W 1645 r. na mocy układu między cesarzem a królem polskim Władysławem IV księstwo opolsko - raciborskie przeszło pod władzę królów polskich jako zastaw za zaległe posagi żon Zygmunta III i Władysława IV. W 1648 r. księstwo przejął król Jan Kazimierz, który przekazał je swemu bratu Karolowi Ferdynandowi Wazie, biskupowi wrocławskiemu. W czasie najazdu szwedzkiego na Polskę król wraz z żoną Marią Ludwiką schronił się w Głogówku oraz powołał do Opola konwokację senatorów, na której omawiano sposoby walki ze Szwedami. Tego samego roku po śmierci Karola Ferdynanda, Jan Kazimierz zrzekł się praw do księstwa na rzecz Marii Ludwiki. W 1668 r. cesarz wykupił zastaw i ponownie przejął księstwo, po czym sprowadził do miasta Jezuitów, którzy utworzyli w Opolu gimnazjum.
W roku 1679 wybuchła epidemia, w wyniku której w ciągu 2 lat zmarło ok. 700 osób, zaś w 3 lata później wielki pożar strawił połowę zabudowy miasta. W 1691 r. Opole zamieszkiwało 1191 osób.
W 1701 r. Niemcy opolscy utworzyli własne bractwo pod nazwą "Coetus Agoniae", a od 1714 r. istniała odrębna szkoła niemiecka. W 1739 r. wybuchł kolejny wielki pożar, w wyniku którego z 210 domów pozostało tylko 75. Po pierwszej wojnie śląskiej w latach 1740 - 42 Opole wraz z całym księstwem dostało się w ręce króla Prus Fryderyka II.
W czasie II wojny śląskiej w latach 1744 - 45 zostało zdobyte przez Austriaków i zmuszone do płacenia kontrybucji. W 1756 r. wybuchła III wojna śląska, zwana siedmioletnią, w czasie której Opole zostało ponownie zdobyte i obrabowane przez Austriaków, a także dwukrotnie strawione przez pożar. Po jej zakończeniu podjęto próby uprzemysłowienia miasta. W 1781 r. Opole otrzymało od króla 10 tys. talarów na założenie "fabryk płócienniczych, sukienniczych, kapeluszniczych itp. W roku 1807 stacjonowały tu wojska francuskie i bawarskie, a w latach 1813 - 15 wojska rosyjskie, które doprowadziły do ruiny budżet miasta.
W 1816 r. Opole zostało podniesione do rangi stolicy rejencji. Liczyło wtedy 4 050 mieszkańców. Od 1819 r. rozpoczęto likwidację murów miejskich celem stworzenia warunków rozwoju przestrzennego szybko rozwijającego się miasta. W 1824 r. powstał nowy ratusz oraz pierwsza biblioteka publiczna. W 1828 r. powstało pierwsze pismo "Oppelner Stadtblatt" a w 1864 " Burgerlicher Wochenblatt". W 1834 r. mieszkało w mieście 6 496 osób. W latach 1840 - 42 wybudowano stały most na Odrze tzw. "Most stulecia", przebudowany i poszerzony w 1886 r. W 1841 r. powstała spółka akcyjna do budowy kolei. W 1843 otwarto pierwszy odcinek Wrocław - Brzeg - Opole, w 1846 Nysa - Brzeg - Opole, a w 1856 Opole - Tarnowskie Góry, który po przedłużeniu połączył się z koleją Warszawsko - Wiedeńską. W 1846 r. w byłym klasztorze dominikanów utworzono szpital. W 1857 r. powstała pierwsza cementownia w Opolu, a następnie druga w Nowej Wsi Królewskiej.
W 1858 r. powiat opolski zamieszkiwało: 64 636 Polaków, 10 915 Niemców oraz 1 564 Morawian, zaś Opole: 8 320 Niemców i 557 Polaków. W roku 1860 w rejonie Opola działały 23 cegielnie. W 1862 r. została uruchomiona gazownia. Nastąpił również rozwój terytorialny miasta: w 1891 r. włączono wyspę Pasiekę, w 1897 część Nowej Wsi Królewskiej, a w 1899 r . w związku
z budową nowego portu na Odrze, włączono Zakrzów. Powstała także śluza "Bolko", oraz unowocześniono sieć wodociągów. Na początku XX wieku na terenie obecnego miasta działało 10 cementowni. Zakończono także budowę nowej sieci kanalizacyjnej, a w 1908 - 09 wybudowano zakład energetyczny, dzięki czemu miasto otrzymało oświetlenie lampami łukowymi. W 1910 r. miasto wykupiło wyspę Bolko, na której urządzono park miejski. W latach 1911 - 13 uporządkowana została zabudowa Zaodrza oraz rozbudowano port w Zakrzowie. W 1922 r. przeniesiono z Katowic do Opola dyrekcję kolei. W 1928 r. rozebrany został zamek piastowski, a na jego miejscu rozpoczęto budowę reprezentacyjnego gmachu dla władz regencji opolskiej. W latach międzywojennych nastąpiła dynamiczna rozbudowa miasta. Powstało kilka spółdzielni mieszkaniowych, które w tym czasie wybudowały ok 3,5 tys. mieszkań. Opole obok Wrocławia stało się po I wojnie światowej głównym centrum rozwoju budownictwa mieszkaniowego, propagującym nowe idee urbanistyczne.
W 1936 r. włączono do miasta Szczepanowice i Półwieś. Opole liczyło wówczas 50 561 mieszkańców.
Opole było również ważnym ośrodkiem życia polskiego na Śląsku. W 1891 r. powstała, założona przez B. Koraszewskiego, "Gazeta Opolska", a w 1911 "Nowiny Opolskie", przekształcone w 1920 w "Nowiny codzienne".
W 1897 powstał Bank Ludowy, w latach 1911 - 29 istniał Bank Rolników. Tu też działała do 1932 r. I Dziedzina Związku Polaków w Niemczech. W okresie przygotowań do plebiscytu w latach 1920 - 22 oraz od roku 1931 mieściła się w Opolu siedziba Konsulatu Generalnego RP. 24 stycznia 1945 r. zdobyta została przez Armię Radziecką prawobrzeżna, a 19 marca lewobrzeżna część miasta. W czasie działań wojennych w 1945 r. Opole zostało zniszczone w 60% przy czym szczególnie ucierpiało śródmieście. Do 1961 r. trwała odbudowa zniszczonych dzielnic. Od 1950 r. Opole ponownie zostaje stolicą województwa.
Nazwiska związane z miejscowością:
Baran, Bołuchowski, Buczyński, Grosman, Kaczmarek, Kostecki, Maruszczak, Woźniak, Zakrzacki,
