Jedynym potwierdzonym źródłowo miejscem, gdzie na przełomie XV i XVI wieku ukształtowało się nazwisko Kostecki, były wsie Kostki Małe  i Kostki Wielkie koło Buska, wcześniej zwane też Kostczycami [dawne województwo sandomierskie]. W XIV-XV wieku, jako posiadacze niewielkich majątków ziemskich liczących od kilkunastu do kilkudziesięciu hektarów, żyli tu przedstawiciele kilku rodów heraldycznych. W dokumentach odnotowano m.in. Andrzeja „ de Kostczyce” vel „de Kostki” herbu Gierałt w latach 1396-1408 mającego sprawy w Krakowie oraz Tomasza „ de Kostczyce”, który zganiony przez Mścisława w 1397 roku dowiódł, że jest herbu Ossorya.1 W 1451 roku Mikołaj z Zakrzowa herbu Poraj, kasztelan wiślicki, odstąpił Tomaszowi z Kotlic herbu Jelita dziedzinę w Kostkach Małych.2

W XVI wieku na terenie województwa sandomierskiego znajdowało się 374 parafii obejmujących 2586 wsi, w których było 261 łanów szlachty zagrodowej, tzw. „bezkmiecej”.3 Kilkanaście z tych miejscowości zamieszkiwali rycerze z rodu Turzynów, którzy uważali się za krewnych św. Stanisława ze Szczepanowa. Większość wsi zamieszkałych przez Turzynów była zlokalizowana na południowy zachód od Wiślicy, wzdłuż lewego brzegu rzeki Nidzicy.4 Czasław (1389), Miczka, Mszczuj, Andrzej i Jaśko, synowie nieznanego z imienia Turzynity, właściciele wsi Czasławice, w 1364 roku zamienili z królem Kazimierzem Wielkim część swojej wsi położonej w województwie krakowskim na Mokrzyska położone w województwie sandomierskim, które sąsiadowały przez drogę ze Szczepanowem, także gniazdem Turzynów. W tym samym czasie zjawili się w Mokrzyskach i Szczepanowie inni Turzynici: Imram [Imbram=Emeryk], Pełka i Stanisław (1415), bratankowie Andrzeja z Mokrzyska, zapewne bliscy krewni wyżej wspomnianych. Turzyni mieszkali też w Mietlu pod Stopnicą.5

W XV/XVI wieku w Kostkach Małych- i Wielkich żyli liczni rycerze sami uprawiający swoje role, których J. Długosz wymienił jako poczuwających się do wspólnoty rodowej ze św. Stanisławem (de progenie sancti Stanislai”).6 Prawdopodobnie pochodzili oni od wyżej wymienionych przedstawicieli rodu Turzynów i z czasem, dzięki podobieństwu godeł herbowych, utożsamili się ze znaczniejszym rodem Prusów?!

Wśród właścicieli części Kostek występował Imbram (1450), być może przodek nieznanego z imienia Imbramowicza (1504), dziedzica działu w Kostkach Małych. Możliwe, że żoną jednego z nich była Katarzyna Imbramowa (1494) z Małych Kostek. Dokumenty wspominają też o Piotrze Kosteczkym de Costhky (1501) oraz o Piotrze Kosteckim (1525) i Imbramie Kosteckim (1525), dziedzicu działu w Kostkach. Być może, był on tożsamy z Mikołajem Imbramem (1511, 1530) z Kostek, komornikiem sądu ziemskiego sandomierskiego!?7

W 2 połowie XIV wieku w niedalekim Szańcu pod Buskiem właścicielem był Grzegorz herbu Prus, nieznanego zawołania.8 Koło Stopnicy leży też wieś Stare Prusy (Prussi), powstała przed 1250 rokiem jako osada jeniecka.9 A więc jest możliwe, iż w dawnym powiecie wiślickim, także występowali potomkowie etnicznego narodu Prusów?!

W 1592 roku koło Rychwał w powiecie konińskim istniała miejscowość o nazwie Kostki [obecnie zaginiona]. Mógł to być przysiółek lub osada folwarczna jednej z następujących wsi: Królików, Łagiewniki lub Biała, które stanowiły zwarty kompleks majątkowy.10 Z czasem Kostki zostały zapewne wchłonięte przez jedną z sąsiednich miejscowości, podobnie jak miało to miejsce z wieloma zaginionymi miejscowościami w sąsiednim powiecie gnieźnieńskim.11 Jednak nie ma żadnego dowodu na to, że od owych Kostek urobiła swoje nazwisko kolejna rodzina Kosteckich.

Inną miejscowością o nazwie Kostki jest wieś położona na północ od Sokołowa Podlaskiego, niedaleko Skibniewa i Suchodołu, położona na terenie dawnej ziemi mielnickiej. Włości te należały do rodziny, której przedstawicielem był Andrzej „Kostka” w 1438 roku wspominany w dokumentach kancelarii drohiczyńskiej. Domniemywa się, że Andrzej „Kostka” był ojcem Wojciecha i Pawła. W archiwach kancelarii sądu ziemskiego w Drohiczynie pod 1466 rokiem znajduje się zapis, że obaj bracia podzielili pomiędzy siebie schedę po zmarłym ojcu. Wojciech Kostka, podsędek drohicki, otrzymał wieś Kostki oraz Skibniewo i dał początek rodzinie Kostków, od których wywodzili się Skibniewscy herbu Ślepowron, zaś Paweł Kostka, wojski drohicki, zatrzymał dla siebie wieś Suchodół z przyległościami. Od tego ostatniego „poszła” rodzina Kostków-Suchodolskich, później pisanych wyłącznie jako Suchodolscy herbu Ślepowron. 12

W XVII i XVIII wieku z terenem Podlasia były związane rodziny Kosteckich, których przedstawiciele w zaborze rosyjskim wylegitymowali się przed Heroldią z herbami: Dąbrowa i Rogala. Przed Deputacją Wywodową Guberni Wileńskiej udowodniali swoje szlachectwo, także Kosteccy herbu Ślepowron, których przodek, według przekazów ustnych, w czasie zamieszek wojennych z Korony przedostał się na Litwę. Czy owi Kosteccy mieli coś wspólnego z rodziną Kostka – nie wiadomo.13

W 1560 roku koło Pińczowa, na ziemi stanowiącej własność Mikołaja Oleśnickiego, powstała kolonia dla uchodźców wyznaniowych. Ponieważ przybysze z Italii byli zdecydowanie najliczniejsi, toteż od nazwy ich nacji wzięła się nazwa dla wsi – Włochy. Z upływem czasu przybysze ulegli zupełnej polonizacji przekształcając swoje pierwotne nazwiska na z polska brzmiące. Mistale to dziś Misztale, Bonanowie stali się Baniami, Coci spolszczyli się na Ciaciów, a Costowie to Kosteccy.14

Nazwisko Kostecki licznie występuje też na terenach obecnej Białorusi, Ukrainy i Rosji. W większości przypadków osoby je noszące mają polskie korzenie, a ich przodkowie w przewadze należeli do polskiej szlachty. Szacuje się, że tylko w 10% procentach Kosteccy są potomkami ruskiego, bojarskiego rodu. Na Rusi pierwsze świadectwa nazwiska można znaleźć w spisach rodzin, które za panowania Iwana Groźnego (1547-1584) zostały uszlachcone w nagrodę za szczególne zasługi. W kronikach z XVII-XVIII wieku obywatele o tym nazwisku byli odnotowywani jako ważni przedstawiciele kupców słowiańskich w mieście Murom nad Oką [w Księstwie Włodzimierskim], posiadający wielkie przywileje dane im przez Cara. Iwan Kosteckij (1611/1617) był mieszkańcem Nowogrodu nad Oką. Co do nazwiska Kostecki, to mogło też powstać od imioniska Kostka lub wzięło swój początek od przezwiska Kościej [ros. Костя], określającego człowieka wychudzonego, wycieńczonego.15 Współczesne brzmienie nazwiska Kostecki, także może wywodzić się od następujących form osobowych: Kostiuk, Kostczenko, Kostianov, w których nastąpiła wymiana przyrostka, np. z –uk na –ecki. Na terenach byłej Rosji występują liczne miejscowości o nazwie Kostki i Kostiuki. Historia notuje też bojarskie rodziny Kostiuków.


1 A. Boniecki, Herbarz Polski, t. XI, Warszawa 1907, s. 348; Kartoteki Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Instytutu Historii PAN w Krakowie (inf. F. Sikora).

2 Najstarsze księgi sądowe ziemi krakowskiej, wyd. B. Ulamowski, [w:] Starodawne Polskiego Prawa Pomniki, t. 2, nr 3481, Kraków 1870. Herbarz polski ks. Kaspra Niesieckiego S. J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych, pod red. Jana Nepomucena Bobrowicza, Tom 10, Lipsk 1845, s. 32 - podaje, że Mikołaj z Zakrzowa, kasztelan wiślicki, był herbu Bogorya.

3 Z. Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903, s. 80.

4 J. Chwalibińska, Ród Prusów w wiekach średnich, Rocz. Tow. Naukowego, z. 2, rocz. 52, Toruń 1948, s. 85.

5Ibidem, s. 83, 84, 89 – autorka sugerowała, że na omawianym terenie przedstawicieli etnicznego narodu Prusów nie było, gdyż od Turzynów dzieliło ich odrębne pochodzenie i odrębny obszar osadniczy. Opierając się na tym twierdzeniu, rycerzy małopolskich używających herbu Prus, mimo iż nie wszystkich z nich udało się dowodnie zaliczyć do Turzynów, Chwalibińska przypisywała do tego rodu.

6 J. Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, red. A. Przeździecki, T. 3, Cracoviae 1864, s. 97.

7 Przyp. 1.

8 Słownik Historyczno-Geograficzny woj. krakowskiego w średniowieczu, cz. II, z. 1, Wrocław 1989, s. 157.

9 E. Dąbrowska, Studia nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym Ziemi Wiślickiej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.

10 Teki Dworzaczka, 5064 (Nr 25 I. i Rel. Kon. 25) – księgi grodzkie i ziemskie konińskie.

11 J. Karczewska, Wsie zagrodowe i drobnoszlacheckie w powiecie gnieźnieńskim na przełomie XV i XVI wieku, [w:] Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, t. 29(2),/2014, s. 19-40.

12 A. Boniecki, op. cit., t. XI, s. 356, 357 – wymienia Kostków z Kostek na Podlasiu bez podania herbu. Od Kostków mają pochodzić Kostkowie Suchodolscy herbu Ślepowron odm. (Zob. W. Wijuk Kojałowicz, Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego, Kraków 1897, s. 287), wywodzący się z Suchodołu, w ziemi drohickiej i Skibniewscy herbu Ślepowron ze Skibniewa, także położonego w ziemi drohickiej.

13 W opracowaniach genealogiczno-heraldycznych odnotowano istnienie kilkunastu rodzin tego nazwiska i różnych herbów: Dąbrowa, Grzymała, Jastrzębiec, Korczak, Korwin, Kozioł, Leszczyc, Leszczyc odm. (nobilitacja 1768), Nałęcz, Ostrzew, Pilawa, Prawina (nobilitacja 1844), Prus II, Rogala, Rudnica, Ślepowron i herbu własnego. A. Boniecki, Herbarz Polski, t. XI, Warszawa 1907, s. 348 – tłumaczy występowanie wielu rodzin Kosteckich różnych herbów tym, że „Jest wieś Kostki w powiecie wiślickim zwana dawniej Kostczycami, są wsi Kostki na Mazowszu zamieszkałe przez liczną szlachtę, trudno też dojść, skąd, który ród Kosteckich pochodził”. Boniecki przy opracowywaniu swojego herbarza korzystał zapewne z informacji zawartych w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” (SGKP), gdzie pod hasłem „Kostki” wymieniono kilka wsi na Mazowszu, które faktycznie noszą nazwę Rostki.

14 A. Dziubiński, Przechadzka po Pińczowie i okolicy, Pińczów 1999.

15 http://www.onomastikon.ru/proishogdenie-familii-kostetskiiy.htm; http://www.ufolog.ru/names/order/ Костецкий.

- Kosteccy h. Prus II -